Drodzy Rodzice, Opiekunowie, Nauczyciele…
Nasze kolejne spotkanie poświęcone jest w całości udzielaniu odpowiedniego wsparcia osobom z autyzmem. Niniejszym materiałem, który opracowany został w oparciu o informacje pochodzące ze strony Fundacji SYNAPSIS, pragniemy Państwa zaprosić do wnikliwej lektury, po to by pełniej zrozumieć, jakie są najistotniejsze elementy udzielania wsparcia i czego ono dotyczy. Mamy nadzieję, że skorzystacie Państwo z proponowanych podpowiedzi, których celem jest wyjaśnianie osobom z autyzmem zaistniałych aktualnie zmian (sytuacja epidemiologiczna na świecie, obostrzenia wynikające z COVID-19) oraz stopniowe wprowadzanie nowych zasad.
Sytuacja, której obecnie doświadczamy, jest czymś zupełnie nowym dla nas wszystkich. Osoby z autyzmem pozostają w domu, czyli w bardzo dobrze znanym sobie miejscu, ale zupełnie zmieniła się czy wręcz załamała ich codzienna rutyna – nie chodzą do szkoły, ośrodka, na zajęcia terapeutyczne. Wiele z nich nie rozumie, co się dzieje. Nie unikaj jednak tematu epidemii. Prawdopodobnie osoba ze spektrum autyzmu czuje napięcie i niepokój otaczających ją osób, słyszy informacje nadawane w telewizji, może natrafić na nie w Internecie. Poza tym na pewno doświadcza zmian. To, co jest nieznane, niezrozumiałe powoduje stres. Osoby z autyzmem mogą doświadczać go dużo silniej. Wyjaśnij Twojemu dziecku sytuację w sposób dostosowany do niego. Przekaż mu najważniejsze informacje, ale bez powodowania dodatkowego niepokoju.
Niektórym osobom z ASD będzie trudno zrozumieć szczegóły, np. czym jest wirus. W takich przypadkach lepiej jest się skupić na wyjaśnieniu, jak powinniśmy się zachowywać. Zawsze zwracajmy uwagę na to, co można czy należy zrobić. Unikajmy mówienia wyłącznie o tym, czego nie wolno.
Wsparcie w przeżywaniu emocji
Zwróć uwagę na emocje osoby z autyzmem, jej zachowanie. Co się zmieniło ? W jakich sytuacjach pojawiają się konkretne emocje? Czy zauważasz, że Twoje dziecko reaguje na zaistniałą sytuację? W jaki sposób? Spróbuj podpowiedzieć mu, co może zrobić, żeby się uspokoić lub odprężyć. Zrób listę rzeczy, które lubi, które są dla niego przyjemne i relaksujące. Możesz przygotować samodzielnie zestaw ulubionych przedmiotów, ich zdjęcia, odpowiednie symbole lub skorzystać z zaproponowanej w załączeniu tablicy wyborów, do której możesz dodać również swoje zdjęcia lub symbole.
Dla zdecydowanej większości osób z autyzmem niezwykle ważne jest zadbanie o ich komfort sensoryczny i dostarczenie im odpowiedniej stymulacji. Jest to z reguły bardzo pomocne w obniżaniu rosnącego napięcia.
Świetnym pomysłem zarówno dla osoby ze spektrum autyzmu, jak i dla Ciebie jest nauka relaksacji, np. powolne, głębokie oddychanie, słuchanie w zaciemnionym pokoju i w wygodnej pozycji relaksującej muzyki. W Internecie znajdziesz wiele informacji o technikach relaksacyjnych i ich prawidłowym wykonaniu.
Ważne jest, by rozmawiać z dzieckiem o jego emocjach i przeżyciach oraz wspierać je w ich wyrażaniu. Każda forma ekspresji jest tu dobra.
Plan dnia i aktywności
Wprowadź lub odpowiednio zmodyfikuj dotychczasowy plan dnia. Jeśli Twoje dziecko nie korzystało dotychczas z planu dnia, pomyśl, czy na czas wprowadzonych ograniczeń nie warto go wprowadzić. Brak stałości i zmiany codziennej rutyny powodują zwiększenie poziomu stresu u bardzo wielu osób z ASD. Plan dnia, do którego zawsze można się odnieść może skutecznie zmniejszyć niepokój i odczuwany stres.
Bardzo ważne jest utrzymanie codziennej rutyny – wykorzystuj do tego plan:
– budź dziecko z autyzmem i kładź je spać o tych samych porach, co w czasie zajęć szkolnych,
– utrzymuj stałe godziny posiłków,
– wyjaśnij dziecku, że chociaż nie chodzi do szkoły ani na dodatkowe zajęcia, to nie jest to czas wakacji. Powiedz, że ponieważ nie może w tej chwili chodzić do szkoły czy na zajęcia, to będzie uczyć się i odrabiać lekcje oraz wykonywać inne ćwiczenia w domu.
– zaplanuj czas na robienie zadań przesłanych przez nauczycieli, terapeutów lub przygotowanych samodzielnie.
Koniecznie zaplanuj czas przerwy podczas wykonywania zadań szkolnych, ćwiczeń edukacyjnych i terapeutycznych – zwróć uwagę na ćwiczenia ruchowe (małej i dużej motoryki), aktywności relaksujące dziecko. Czas trwania przerwy i to, co dziecko robi w tym czasie powinny być z góry określone i jasne dla dziecka, najlepiej wpisane w plan dnia.
Aktywność ruchowa
Ważne jest zadbanie o aktywność fizyczną dziecka. Sytuacja długiego przebywania w zamknięciu czy izolacji jest trudna do zaakceptowania przez zdrowe osoby, więc osoby z autyzmem również będą to przeżywać. Na tyle, na ile jest to oczywiście możliwe zadbaj o ruch na świeżym powietrzu. Aktualnie wielu trenerów i rehabilitantów wychodzi naprzeciw potrzebom osób przebywających w domach i nagrywa filmy z propozycjami ćwiczeń i instrukcją, jak poprawnie je wykonać. Warto zadbać nie tylko o aktywność ruchową dziecka, ale także swoją.
Korzystanie ze sprzętów elektronicznych
Zwracaj uwagę na to, jak często i jak długo Twoje dziecko korzysta ze sprzętów elektronicznych (komputera/laptopa, tabletu, smartfona, telewizora). Zaplanuj i kontroluj czas ich używania oraz to, z czego dziecko korzysta na tych urządzeniach. Pamiętaj, że dla małego dziecka czas korzystania z urządzeń elektronicznych wynosi 30 minut dziennie. Dla starszych dzieci oczywiście dłużej, ale nie powinien przekraczać 2 godzin dziennie. Jeśli Twoje dziecko jest już starsze, staraj się negocjować czas ich używania. Pomyśl, jak rozwiązać korzystanie przez dziecko z urządzeń elektronicznych, jeśli będzie ono z nich korzystało do zdalnej nauki. Zbyt długi czas korzystania z urządzeń elektronicznych pobudza, utrudnia zasypianie, a nawet uzależnia.
Wychodzenie z domu
W aktualnej sytuacji istnieje wiele ograniczeń dotyczących wychodzenia z domu. Być może zostaną wprowadzone kolejne. Jeśli musimy wyjść z domu z osobą z autyzmem, pamiętajmy o przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa.
Uczmy obowiązujących zasad zachowywania się w czasie niezbędnego wyjścia i w kontakcie z innymi ludźmi:
Jak się witać
- uczmy, by zachowywać odległość od innych osób (co najmniej 2 metry)
- uczmy, jak można się przywitać z napotkanym znajomym bez podania mu ręki
- unikajmy miejsc, w których jest więcej ludzi – wychodźmy na spacer w godzinach, gdy szansa na spotkanie kogoś jest mniejsza. Może dobry pomysłem jest przejście się wieczorem ulicami. Jeśli widzisz, że ktoś nadchodzi z naprzeciwka, przejdź wraz z dzieckiem na bok ścieżki, chodnika
- jeśli masz taką możliwość, zaplanuj z dzieckiem przejażdżkę samochodem
- zakładaj sobie i dziecku rękawiczki z materiału/dzianiny na wypadek, gdyby dziecko dotknęło czegoś po drodze (drzwi, poręczy, klamki itd.). Po powrocie do domu upierz rękawiczki
- wiele dzieci z autyzmem, podobnie jak my, bezwiednie dotyka twarzy. W celu unikania bezwiednego dotykania twarzy w czasie spaceru, rekomendujemy zakładanie maseczki.
- na spacer zawsze zabieraj ze sobą żel dezynfekujący lub namoczone w nim chusteczki (np. wilgotne chusteczki dodatkowo zamoczone w płynie dezynfekującym). Dziecko z autyzmem może mieć silna potrzebę dotykania różnych przedmiotów/powierzchni i może być Ci trudno zapanować nad tym w czasie spaceru. Dzięki żelowi/chusteczkom w każdej chwili będziesz mógł przetrzeć dłonie dziecku lub sobie.
- jeśli wychodzisz na spacer z małym dzieckiem, możesz zaproponować mu spacer w wózku lub na rowerku biegowym.
- ucz mycia rąk – wg wytycznych – korzystaj ze wsparcia wizualnego (instrukcje wizualne z piktogramów, zdjęć, nagrania wideo)
- pilnuj zasady, że zawsze po przyjściu ze spaceru, przed posiłkiem i po skorzystaniu z toalety, osoba z autyzmem myje ręce w odpowiedni sposób.
Dbanie o siebie
W aktualnej, trudnej sytuacji, osoby z autyzmem szczególnie potrzebują wsparcia i pomocy. Dla rodziców to jeszcze większe wyzwanie niż dotychczas. Przecież każdy z nas odczuwa stres, niepewność. Jednak aby skutecznie wspierać swoje dziecko, musisz zadbać o siebie najlepiej, jak to możliwe. Przede wszystkim nie bądź sam – komunikuj potrzebę pomocy bliskim. Rozmowa z inną osobą z rodziny, ze znajomym, niekoniecznie na temat aktualnej sytuacji czy trudności, może pomóc. Pomaga już sam fakt, że możesz porozmawiać, zostać wysłuchanym, uzyskać radę albo po prostu oderwać myśli od tego, co się dzieje.
Jeśli nie masz takich osób lub rozmowy te są niewystarczające, skontaktuj się z terapeutą prowadzącym Twoje dziecko, skorzystaj z teleporad.
Z konsultacji terapeuty możesz także skorzystać, gdy brakuje Ci pomysłów co robić, nie wiesz, jak interpretować zachowanie dziecka, jak mu pomóc w radzeniu sobie ze stresem, jak ułożyć plan dnia, jak reagować na komentarze innych pod adresem Twoim i dziecka itp. – tematów może być wiele. Ważne, żebyście wspólnie z terapeutą szukali najlepszych rozwiązań. Razem będzie łatwiej. Nie musisz być z tym sam.
Jeśli to możliwe, podziel się z domownikami zadaniami w opiece nad dzieckiem. Spróbujcie tak ułożyć plan dnia, żeby każde z Was miało szansę odpocząć, zrobić coś przyjemnego, co pozwoli się zrelaksować.
